ویتامینA؛ علائم، علل و عوارض کمبود ویتامین:

 

بدن برای عملکرد طبیعی خود به ویتامین A نیاز دارد بنابراین وجود این ویتامین در بدن ضروری است. ویتامین ای محلول در چربی است یعنی برای جذب مناسب به چربی غذایی نیاز دارد. ویتامین A قبل از آزاد شدن در جریان خون، در کبد ذخیره می ­شود. کمبود ویتامین A نادر و بیشتر ناشی از بیماری زمینه ­ای است. بعضی نوزادان زودرس نیز دچار کمبود این ویتامین هستند. ویتامین ای در هشت گونه از مواد شیمیایی وجود دارد. پزشک از طریق آزمایش خون می­تواند مقدار یک نوع از آن، آلفا نوکوفرول، را در بدن فرد مشخص کند. او با استفاده از این اطلاعات مجموع میزان ویتامین ای در بدن فرد را می­سنجد. مقدار ویتامین A طبیعی در هر لیتر از خون معادل ۱۷-۵٫۵ میلی­گرم است. این مقدار در نوزادان زودرس و کودکان زیر ۱۷ سال متفاوت است. همچنین میزان طبیعی ویتامین A در آزمایشگاه ­های مختلف کمی متغیر است.اگر میزان ویتامین ای بزرگسال در هر لیتر از خون کم­تر از ۴ میلی­گرم باشد، معمولا به مکمل احتیاج دارد.

 

 

علائم و نشانه­ های کمبود ویتامین A:

 

کمبود ویتامین A می­ تواند منجر به بروز مشکلات زیر شود:

ضعف عضلاتویتامین A نقش مهمی در عملکرد سیستم عصبی مرکزی دارد. این ویتامین در بین اصلی­ ترین آنتی ­اکسیدان­ های بدن قرار دارد و کمبود آن منجر به استرس-اکسیداتیو می ­شود که ضعف عضلانی را به دنبال دارد.

اختلال در تعادل و راه رفتن:کمبود ویتامین A باعث می­شود برخی نورون­ های خاص، به نام نورون­ های پورکینیه تجزیه شوند و توانایی ارسال سیگنال را از دست بدهند.

بی­ حسی و مورمور شدنآسیب در فیبرهای عصبی مانع از انتقال سیگنال مناسب توسط اعصاب می ­شود درنتیجه فرد بی ­حسی و مورمور شدن را تجربه می‌کند. که نوروپاتی محیطی نیز نام دارد.

اختلال در بیناییکمبود ویتامین A باعث ضعیف شدن گیرنده­ های نور در شبکیه و سایر سلول­ های چشم می­ شود. این وضعیت به مرور زمان با از دست دادن بینایی همراه است.

مشکل سیستم ایمنیبنابر بعضی تحقیقات، کمبود ویتامین A سیستم ایمنی را مهار می­ کند. به ­خصوص افراد مسن در معرض خطر هستند. ضعف عضلات و اختلال در تعادل ازجمله علائم عصبی است که خبر از بروز آسیب در سیستم عصبی مرکزی و محیطی می­ دهد. به شبکه ­ای از اعصاب که پشت مغز و نخاع قرار دارد سیستم محیطی می­ گویند. این نورون­ ها پیام را به سراسر بدن می ­فرستند. سیستم عصبی مرکزی بین مغز و نخاع در تعامل است. بخش اعظم غشای نورون­ها شامل چربی است. اگر میزان ویتامین A در بدن بسیار پایین باشد، آنتی ­اکسیدان کم­تری برای محافظت از این چربی­ ها دارد و عملکرد طبیعی سیستم عصبی مختل می­ شود.

 

 

علل کمبود ویتامین A:

 

ژنتیک:

در اغلب موارد، کمبود ویتامین  ارثی است.

کسب اطلاعات پیرامون سابقه ­ی خانوادگی باعث می­ شود تشخیص بعضی بیماری­ های نادر و ارثی آسان­تر شود. آبتالیپوتنینمی مادرزادی و کمبود ویتامین ای ارثی دو بیماری مزمن هستند که منجر به کاهش شدید میزان ویتامین A در فرد می­ شوند.

کمبود ویتامین A در نوزادان

بیماری:

همچنین ممکن است فرد درنتیجه ­ی بعضی بیماری­ ها که جذب چربی را به شدت کاهش می ­دهد دچار کمبود ویتامین A شود. زیرا بدن برای جذب مناسب ویتامین A به چربی نیاز دارد.

ازجمله­ ی این بیماری­ ها می­ توان به موارد زیر اشاره کرد:

پانکراتیت مزمن

بیماری سلیاک

بیماری کلستاز کبد

کمبود ویتامین A در بین نوزادان و کودکان زودرس که وزنشان در بدو تولد پایین است و چربی کمی دارند نیز شایع است. به­ خصوص کودکان زودرس در معرض خطر قرار دارند زیرا اگر دستگاه گوارش نارس باشد، عمل جذب چربی و ویتامین ای مختل می­ شود.همچنین ممکن است کمبود ویتامین ای در این نوزادان منجر به کم ­خونی همولیتیک شود که گلبول قرمز را از بین می­برد.

چه زمان باید به پزشک مراجعه کرد؟

اگر فرد سابقه­ ی خانوادگی کمبود ویتامین A ندارد اما علائم آن را تجربه می­ کند، باید با پزشک تماس برقرار کند. کمبود شدید ویتامین A می تواند نشان­دهنده­ ی بیماری زمینه ­ای باشد. آزمایشات بیشتر به تشخیص علت و گزینه ­های درمان کمک می­کند.

گزینه­ های درمان کدام است؟

در اغلب موارد، مصرف مکمل موثر واقع می­شود.

نوزادان و کودکان زودرس:

درحال حاضر مکمل ویتامین A ازطریق قرار دادن لوله در شکم به نوزاد داده می ­شود. در صورت لزوم، می­توان مکمل را تزریق نمود. درحالی­که یک دوز از ویتامین A میزان آن را در خون به ­اندازه­ ی کافی افزایش می ­دهد، ممکن است چند دوز از آن مورد نیاز باشد.

کودکان و بزرگسالان:

کودکان و بزرگسالانی که به دلیل بیماری ارثی دچار کمبود ویتامین A هستند به مکمل ویتامین A با دوز بالا احتیاج دارند. مصرف مکمل مانع از پیشرفت بیماری می­ شود. اگر کمبود ویتامین A به ­موقع تشخیص داده شود، فرد دچار علائم عصبی نخواهد شد.

ویتامین A در رژیم غذایی:

احتمال کمبود ویتامین A در فرد بعید است مگر این­که دچار بیماری زمینه ­ای مزمن و بیماری ژنتیکی باشد یا چربی موجود در رژیم غذایی او به­ شدت پایین باشد. بقیه ­ی افراد معمولا به مصرف مکمل احتیاج ندارند. ویتامین ای در انواع مواد غذایی به وفور یافت می­ شود. بدن نمی­ تواند این ویتامین را تولید کند بنابراین باید از طریق مواد غذایی یا مصرف مکمل آن را تامین کرد.

عوارض کمبود ویتامین A:

فرد نباید بیش از اندازه از مکمل­ ویتامین­­های محلول در چربی، شامل ویتامین آ، دی، ای و کا استفاده کند. افزایش میزان ویتامین A منجر به خونریزی غیرعادی، درد عضلات، اسهال و استفراغ می­ شود. خونریزی خطر سکته و مرگ را بالا می­برد. مصرف زیاد ویتامین ای با داروهای رقیق­ کننده ­ی خون، مانند وارفارین و داروهای شیمی­ درمانی، نیز تداخل پیدا می­ کند. فرد باید تمام مکمل و ویتامین­ هایی را که مرتب مصرف می ­کند با پزشک در میان بگذارد. بیشتر از دوز پیشنهادی از مکمل استفاده نکنید مگر این­که به توصیه­ ی پزشک باشد.

 

 

جمع بندی:

 

اگر فرد بزرگسال دچار کمبود ویتامین A است، احتمالا از بیماری مزمن یا ژنتیکی رنج می­برد. فرد باید از پزشک و متخصص تغذیه­ ی دارای صلاحیت که در زمینه ­ی بیماری تجربه دارد کمک بگیرد. اگر دلیل کمبود ویتامین ای مصرف رژیم غذایی کم ­چرب است، می­توان با افزودن چربی به رژیم غذایی این مشکل را برطرف کرد. تداوم مصرف مکمل ویتامین A برای جلوگیری از پیشرفت بیماری و بروز عوارض ضروری است. اگر کمبود ویتامین A در فرد به­ موقع تشخیص داده شود و تحت درمان منظم قرار بگیرد، به وضعیت مطلوب دست خواهد یافت. تحقیقات پیرامون مکمل ویتامین A، مسمومیت و محدودیت­ های مصرف آن ادامه دارد.

 

 

منبع:

 

medicalnewstoday