پنجم شهریور، زادروز محمدبن زکریای رازی و روز داروساز مبارک‌باد.

گروه دارویی حکیمان

یکم شهریور زادروز حکیم بوعلی سینا طبیب و دانشمند برجسته و روز پزشک بر تمامی طبیبان فرزانه و جامعه پزشکی ایران مبارک‌باد

گروه دارویی حکیمان

اگر بارداری و شیردهی را دوره‌ای شگفت انگیز در زندگی زنان توصیف کنیم اغراق نکرده‌ایم. تولد و مراقبت از نوزاد نیازمند توجه ویژه ‌ایست، زنان از نظر جسمی و روانی دچار تغییرات عمده‌ای می‌شوند تا رشد و نمو جنین و پس از آن نوزاد به بهترین شکل صورت بگیرد و در عین حال سلامت مادر نیز حفظ شود. از آنجاییکه رشد جنین منحصرا به انتقال مواد مغذی از مادر وابسته است و راه دیگری جهت برآورده کردن نیازهای جنین وجود ندارد تغذیه مناسب در دوران بارداری از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است. پس از زایمان نیز نوزاد تا ۶ ماهگی تنها از شیر مادر تغذیه می‌کند، تغذیه مادر اثرات مستقیمی بر کیفیت شیر و درنتیجه رشد و نمو کودک دارد.

این دوره زمانی در انسان که منجر به آفرینش یک نوع بشر می‌گردد، پایه گذار سلامت نسل‌های آینده است، چراکه کیفیت و کمیت تغذیه داخل رحمی در رشد تخم، جنین و پس از آن تغذیه نوزاد، بر بروز بسیاری از بیماری‌های دوران بزرگسالی تاثیر می‌گذارد. این در حالی‌ست که تحقیقات نشان می‌دهد بسیاری از زنان باردار و شیرده دریافت غذایی‌شان کمتر از حد بهینه است. به علاوه تغییرات ایجاد شده در این دوران سطح استرس اکسیداتیو را در بدن مادر افزایش می‌دهد و ممکن است مادران دچار مشکلاتی همچون خستگی، ریزش مو، تضعیف استخوان‌ها و… شوند. زنانی که مراقبت‌ بیشتری در دوران بارداری و شیردهی انجام می‌دهند احتمال بیشتری برای داشتن یک بارداری بهتر و تولد نوزاد سالم‌تر دارند. به‌همین دلیل یک رژیم غذایی سالم و متنوع، انجام ورزش‌های سبک مانند پیاده‌روی، دوری از استرس و حفظ آرامش به همه مادران توصیه می‌شود. مصرف مکمل‌های مخصوص این دوران نیز به تامین نیاز مادر و درنتیجه کودک نه تنها کمک می‌کند بلکه در برخی موارد ضروری نیز هست.

زنان باردار و شیرده نسبت به سایر افراد نیاز بیشتری به ویتامین‌ها و مواد معدنی دارند، همچنین از آنجاییکه تحت تاثیر استرس اکسیداتیو بیشتری هستند مصرف ترکیبات آنتی اکسیدانی اثرات مفیدی بر سلامت آن‌ها دارد. این مکمل‌ها در واقع مولتی ویتامین‌هایی کامل به همراه ترکیباتی گیاهی هستند که با توجه به نیاز هر دوره طراحی شده‌اند. ابتدا به مرور ویژگی‌های مشترک این ۳ مکمل می‌پردازیم و در انتها ویژگی‌های خاص هر یک را که متناسب با دوره زمانی مربوطه هستند شرح خواهیم داد:

حتما درباره اهمیت حفظ سلامت استخوانی در دوران بارداری و پس از آن نیز مطالب زیادی شنیده‌اید. شما برای حفظ تراکم استخوانی‌تان باید مواد مغذی موردنیاز را به اندازه کافی دریافت کنید. کلسیم یک ماده معدنی حیاتی برای رشد استخوان‌ها و دندان‌های جنین است. علاوه بر کلسیم، منیزیم، منگنز، مس و روی مینرال‌هایی هستند که برای رشد و حفظ توده استخوانی و پیشگیری از پوکی استخوان ضروری هستند. روی نیز در تقویت عملکرد سیستم ایمنی، ساخت پروتئین و DNA و تقسیم سلولی نقش مهمی دارد. به علاوه باعث حفظ سلامت پوست، مو و ناخن و جلوگیری از ریزش موها می‌شود. سلنیوم در بدن نقش‌های آنتی اکسیدانی داشته و از سلول‌ها در برابر استرس‌های اکسیداتیو محافظت می‌کند.

احتمالا ضرورت مصرف تمامی مینرال‌های ذکر شده را درک خواهید کرد، اما ممکن است این سوال برایتان پیش بیاید که مصرف ید در این دوران چه اهمیتی دارد؟ دریافت میزان کافی ید در دوران بارداری با ضریب هوشی بالاتر جنین همراه است و در موارد خفیف‌ کمبود ید، نقص توجه را به دنبال دارد. در موارد شدیدتر، کمبود ید در دوران بارداری سبب سقط جنین، زایمان زودرس، تولد نوزاد مرده، اختلال در رشد مغزی جنین، تولد نوزاد با عقب ماندگی ذهنی و جسمی می‌شود.

افزایش قابل ملاحظه حجم خون مادر در طول بارداری نیاز به آهن را افزایش می‌دهد و در نتیجه زنان باردار بیشتر مستعد کم‌خونی هستند. آهن برای بسیاری از فرآیندهای حیاتی بدن از جمله ساخت گلبول‌های قرمز خون، اکسیژن رسانی به سلول‌ها، عملکردهای شناختی و ایمنی ضروری است. همچنین کمبود آهن در دوران بارداری، زایمان زودرس، عقب ماندگی رشد جنین، تولد نوزاد کم وزن و سلامت پایین نوزاد را به دنبال دارد.

ویتامین D باعث افزایش جذب کلسیم و کاهش دفع آن شده و از همین راه کلسیم مورد نیاز را برای بدن حفظ می‌کند. از آنجاییکه امروزه کمبود این ویتامین شایع است مصرف مکمل‌های آن ضروری می‌باشد. همه بزرگسالان از جمله زنان باردار و شیرده به حداقل ۱۰ microgram (400 IU) ویتامین D به صورت روزانه نیاز دارند. مقادیر کافی از ویتامین D و ویتامین  K برای استخوان‌سازی ضروری‌اند. ویتامین E ویتامینی با خاصیت آنتی‌اکسیدانی است که با پاکسازی رادیکال‌های آزاد، از بدن محافظت کرده و باعث تقویت عملکرد سیستم ایمنی می‌شود. ویتامین A نیز از دیگر ویتامین‌های محلول در چربی است که در تنظیم بینایی و سیستم ایمنی نقش مهمی دارد. اما نکته مهم این است که مقادیر بالای ویتامین A برای رشد جنین سمی است و باعث ناهنجاری‌های جمجمه‌ای، سیستم اعصاب مرکزی، و قلبی عروقی می‌شود. توصیه می‌شود زنان باردار از مصرف مکمل‌های حاوی این ویتامین بپرهیزند، به‌همین دلیل پرینامکس بارداری حاوی ویتامین A نیست. درحالیکه پرینامکس نیومام و شیردهی مقادیر مناسبی از این ویتامین را برای مادران پس از زایمان و دوران شیردهی دارند.

ویتامین‌های گروه B در متابولیسم قندها، چربی‌ها و پروتئین‌ها و تولید انرژی نقش اساسی دارند. کمبود این گروه از ویتامین‌ها با خستگی، کاهش وزن، ضعف و بی حالی همراه است. از جمله این ویتامین‌ها فولیک اسید (ویتامین B9) است که که کفایت آن در دوران بارداری اهمیت ویژه‌ای دارد. برطبق توصیه‌های جهانی همه زنان باردار و همچنین آن‌هایی که قصد بارداری دارند باید روزانه ۴۰۰ microgram فولیک اسید دریافت کنند. مصرف مکمل‌های فولیک اسید باید حداقل از ۱-۳ ماه قبل از بارداری شروع شود و در حین بارداری نیز ادامه ‌یابد تا از نقص لوله عصبی (NTD) در جنین جلوگیری کند. همچنین فولیک اسید به‌همراه ویتامین B12 در سنتز DNA، تقسیم طبیعی سلول و ساخت گلبول‌های قرمز نقش دارد، به‌همین دلیل کمبود این دو ویتامین باعث ایجاد کم‌خونی مگالوبلاستیک می‌شود. ویتامین C نیز یک ویتامین آنتی اکسیدانی است که باعث تقویت سیستم ایمنی و حفظ سلامت پوست و مو می‌شود. این ویتامین جذب روی و آهن را افزایش می‌دهد.

 

 

 

 

 

 

 

دیابت تنها افزایش قند خون نیست، بلکه عوارض دیگری را هم با خود به همراه دارد. این بیماری خطر ابتلا به ناراحتی‌های قلبی عروقی مانند حمله قلبی، سکته، گرفتگی عروق (آترواسکلروز) و فشار خون بالا را افزایش می‌دهد. اما سوال مهم این است که آیا راهی برای پیشگیری از این عوارض وجود دارد؟

خبر خوب این که آنتی‌اکسیدان‌هایی مانند ویتامین E با چندین مکانیسم خطر بیماری‌های قلبی عروقی را در افراد مبتلا به دیابت کاهش می‌دهند. یکی از ویتامین‌های محلول در چربی با خاصیت آنتی‌اکسیدانی، ویتامین  E یا توکوفرول است که به‌دلیل پاکسازی رادیکال‌های آزاد و تنظیم عملکرد سیستم ایمنی، از بدن محافظت می‌کند.

 

این مواد مضر در اثر سوخت وساز درون سلولی، آلودگی هوا، سیگار کشیدن و اشعه ماوراء بنفش به وجود می‌آیند، پس ویتامین E می‌تواند به نوعی از بدن در برابر این آسیب‌ها محافظت نماید. ویتامین E ویتامینی با خاصیت آنتی‌اکسیدانی بالا است و با استرس‌ اکسیداتیو و التهاب موجود در بدن مقابله می‌کند.

 

ویتامین E در بسیاری از مواد غذایی از جمله روغن‌های گیاهی (ذرت، دانه‌کتان  و سویا)، جوانه گندم، غلات سبوس‌دار و سبزیجات برگ سبز فراوان است و با جلوگیری از اکسیداسیون عوارض دیابت را کاهش می‌دهد. پس اگر می‌خواهید یک رژیم سالم داشته باشید تا بتوانید بدن خود را ایمن کنید مصرف غذاهای سرشار از این ویتامین را فراموش نکنید. همچنین می‌توانید در خصوص مصرف مکمل ویتامین E با پزشک خود مشورت کنید.

 

افرادی که داروهای ضدانعقاد خون مصرف می‌کنند، بهتر است بدون نظر پزشک از مکمل‌های ویتامین E استفاده نکنند، زیرا خطر خونریزی را در آنان افزایش می‌دهد. استفاده از مکمل‌های قوی ویتامین E همچنین می‌تواند تاثیر داروهای شیمی درمانی را کاهش دهد.

 

منبع:

newsnetwork.mayoclinic.org

https://ods.od.nih.gov/factsheets/VitaminE-Consumer

 

 

این سندروم یک اختلال اندوکراین رایج است که زنان در سنین باروری را تحت تاثیر قرار می‌دهد و با ناباروری، چاقی، دیس‌لیپیدمی، هایپرآندروژنیسم، افزایش خطر ابتلا به دیابت نوع ۲ و بیماری‌های قلبی عروقی مشخص می‌شود. در مطالعه‌ای که اثر مکمل کروم در زنان مبتلا به سندروم بررسی شد، کروم به طور قابل توجهی نمایه توده بدنی (BMI) را تا ۲٫۳۷ kg/m2 و سطح تستوسترون آزاد را تا  ۰٫۵۲ pg/mL در مقایسه با دارنما کاهش داد. در مطالعه‌ای دیگر نیز مکمل کروم توانست معیارهای مقاومت به انسولین را کاهش دهد.

 

دیس لیپیدمی:

مطالعات زیادی ارتباط بین دریافت کم کروم و افزایش سطح کلسترول را نشان داده‌اند. به همین دلیل محققان این فرضیه را مطرح کرده‌اند که مکمل کروم می‌تواند سطح لیپید خون را بهبود ‌بخشد. نتایج بعضی مطالعات نشان می‌دهند کروم سطح تری‌گلیسرید را کاهش و HDL  را افزایش می‌دهد.

 

کاهش وزن:

یک متاآنالیز در سال ۲۰۱۹ اثر مکمل کروم بر وزن را در افراد دچار چاقی و اضافه وزن بررسی کرد. شرکت‌کنندگانی که مکمل کروم را دریافت ‌کردند وزن بیشتری نسبت به گروه دارونما از دست دادند (۰٫۷۵ kg). همچنین  ۰٫۴۰ kg/m2از نمایه توده بدنی‌ (BMI ) و ۰٫۶۸% از چربی‌شان کاهش یافت. از آنجایی که کروم می‌تواند عملکرد انسولین را تقویت ‌کند مطالعات در حال بررسی این موضوع هستند که آیا افزایش دریافت کروم خطر عدم تحمل به گلوکز را کاهش می‌دهد یا خیر. یکی از مطالعات مداخله‌ای مشهور در سال ۱۹۹۷ اثر مکمل کروم را بر بیماران دیابت نوع ۲ بررسی کرده است. نتایج این مطالعه نشان داد که مکمل یاری با کروم غلظت گلوکز ناشتا، انسولین ناشتا و هموگلوبین A1c  (HbA1c) را در بیماران مبتلا به دیابت کاهش می‌دهد. در مطالعه‌ای دیگر نیز کروم باعث بهبود پاسخ انسولین به گلوکز در بزرگسال مبتلا به سندروم متابولیک شد. (سندروم متابولیک گروهی از عوامل خطر از جمله چاقی شکمی، تری‌گلیسرید بالا، HDL پایین، فشار خون بالا و افزایش سطح گلوکز ناشتا خون است که خطر بیماری‌های قلبی عروقی، دیابت و سکته مغزی را افزایش می‌دهد. مقاومت به انسولین یک جزء اصلی از سندروم متابولیک است و کنترل آن هدف درمانی مهمی برای این بیماری محسوب می‌شود. البته بعضی از مطالعات نشان می‌دهند که پاسخ به مکمل کروم ممکن است در افراد مختلف متفاوت باشد، احتمالا این مکمل در افرادی که مقاومت به انسولین شدیدتر و کنترل گلایسمیک ضعیف‌تری دارند موثرتر است. کروم یکی از عناصر کمیاب است که به‌ صورت طبیعی در بسیاری از غذاها و مکمل‌های غذایی وجود دارد. مهمترین نقشی که برای کروم شناخته شده تقویت عملکرد انسولین و در نتیجه تاثیر بر متابولیسم کربوهیدرات‌، پروتئین و چربی‌ است. هرچند مکانیسم دقیق این فعالیت‌ها ناشناخته مانده اما باعث شده توجهات زیادی به سمت این ماده معدنی معطوف شود. ملح پیکولینات کروم جذب بیشتری نسبت به سایر املاح آن دارد.

 

منابع کروم:

کروم در بسیاری از غذاها از جمله انواع گوشت‌ها، صدف، جگر، سبزیجاتی مانند سیب زمینی، مغزها، مخمر آبجو، آبجو و شراب وجود دارد. غلات کامل نیز حاوی کروم هستند اما تصفیه آن‌ها موجب جدا شدن کروم همراه با جوانه و سبوس می‌شود. مقادیر کروم در مواد غذایی بسته به شرایط قلیمی (آب و خاک) منطقه و همچنین فرآیندهای کشاورزی و تولیدی متفاوت است. بسیاری از مکمل‌های مولتی ویتامینی حاوی کروم هستند، همچنین مکمل کروم به صورت تک دوز نیز وجود دارد. کمبود کروم منجر به مقاومت به انسولین و بروز برخی اختلالات لیپیدی می‌شود که این علائم با مکمل کروم تسکین می‌‌یابند. برخی مطالعات اپیدمیولوژیک سطوح پایین بافتی کروم را در بیماران دیابتی نشان می‌دهند.

 

بعضی از داروها با کروم تداخل دارند:

• انسولین
• متفورمین و سایر داروهای ضد دیابت
• لووتیروکسین

مصرف همزمان کروم با انسولین، متفورمین و سایر داروهای ضد دیابت ممکن است خطر هایپوگلایسمی را افزایش دهد. همچنین مصرف همزمان کروم با لووتیروکسین نیز توصیه نمی‌شوند به همین دلیل مکمل کروم با فاصله زمانی از این داروها استفاده شود. مصرف لووتیروکسین با کروم با ۶ ساعت فاصله زمانی باشد.

 

منبع:

Elevated Intakes of Supplemental Chromium Improve Glucose and Insulin Variables in Individuals With Type 2 Diabete

 

 

 

 

 

 

با شروع یائسگی، بدن تولید هورمون‌های استروژن و آزادسازی ماهیانه تخمک‌ها را متوقف می‌کند. افت استروژن در بدن علائمی از جمله گرگرفتگی، تعریق شبانه، نوسانات خلقی، فقدان تمرکز، خستگی، خشکی واژن و اختلالات خواب را ایجاد می‌کند .هورمون درمانی یکی از راه‌های تسکین این علائم است. در این روش دریافت هورمون استروژن با عوارض ناشی از افت طبیعی آن در بدن مقابله می‌کند. علیرغم اثربخشی بالا، این روش معمولا خطراتی به‌همراه دارد. مصرف استروژن به‌ویژه در بلند مدت خطر ایجاد لخته‌های خونی، سکته مغزی، بیماری‌های قلبی عروقی، سرطان پستان و دهانه رحم را افزایش می‌دهد. به‌همین دلیل درمان با استروژن گزینه مناسبی برای زنان مستعد این بیماری‌ها نیست. در عوض بعضی جایگزین‌های طبیعی مانند سویا وجود دارد که در زنان قبل و بعد از دوران یائسگی توصیه می‌شود و می‌تواند علائم یائسگی را تسکین دهد، چرا که سویا حاوی ترکیباتی به نام ایزوفلاون است و اثراتی مشابه هورمون استروژن دارد. استروژن‌ها نقش مهمی در تقویت استخوان‌ها دارند. به‌همین دلیل بعد از یائسگی، با کاهش سطح استروژن خون خطر ابتلا به پوکی استخوان افزایش می‌یابد. ایزوفلاوون‌های سویا می‌توانند از فعالیت استئوکلاست‌ها (سلول‌هایی که باعث از دست رفتن توده استخوانی می‌شوند) جلوگیری کرده و از طرفی فعالیت استئوبلاست‌ها (سلول‌هایی که باعث تشکیل استخوان می‌شوند) را تحریک می‌کند. به‌همین دلیل سویا برای حفظ سلامت استخوان‌ها در افراد مبتلا به استئوپروز مفید بوده و به پیشگیری از پوکی استخوان کمک می‌کند. مصرف سویا به‌طور قابل توجهی کلسترول تام،LDL کلسترول و سطح تری‌گلیسرید را کاهش و HDL خون را نیز افزایش دهد. به این ترتیب سویا برای حفظ سلامت قلب مفید است.سویا می‌تواند اثرات پیشگیرانه‌ای بر سرطان‌های وابسته به هورمون از جمله سرطان پستان در زنان و سرطان پروستات در مردان داشته باشد. البته ممکن است اثر سویا در زنانی که در حال حاضر و یا در گذشته سابقه ابتلا به سرطان‌های وابسته به هورمون را داشته‌اند معکوس باشد، به‌همین دلیل این افراد باید در رابطه با مصرف مقادیر بالاتر سویا با پزشک خود مشورت کنند.
ایزوفلاون‌ها؛ ترکیبات موثره اصلی در سویا:
سویا حاوی ترکیباتی به نام ایزوفلاوون‌ است. ایزوفلاوون‌ها زیر مجموعه ترکیباتی گیاهی به نام فیتواستروژن‌ها هستند که همانند استروژن‌های ضعیف شده در بدن عمل می‌کنند و به همان رسپتورهای استروژن متصل می‌شوند، درنتیجه اثرات این هورمون را در بدن تقلید می‌کنند. به‌همین دلیل سویا باعث کاهش گرگرفتگی و دیگر علائم یائسگی در زنان می‌شود، هرچند این محصولات آهسته‌تر از هورمون‌درمانی تاثیرات خود را نشان می‌دهند و حداقل چندین هفته زمان می‌برد تا محصولات سویا به حداکثر کارایی خود برسند. اما بزرگترین مزیت سویا نسبت به هورمون‌درمانی این است که نه تنها خطری برای سلامتی ندارد بلکه مفید هم هست. اصلی‌ترین ایزوفلاوون‌های سویا جنیستئین و دایدزئین نام دارند .در دو متاآنالیز در سال‌های ۲۰۱۲ و ۲۰۱۵ یافته‌های چندین مطالعه بر روی اثرات مکمل‌های حاوی ایزوفلاوون‌های سویا بر عوارض یائسگی بررسی شدند. نتایج این دو مطالعه نشان می‌دهد که مکمل‌های حاوی ایزوفلاوون‌های سویا می‌توانند شدت گرگرفتگی را در مقایسه با دارونما به‌ترتیب تا بیش از ۲۶% و ۱۱% کاهش ‌دهند.

کمبود آهن یکی از کمبودهای تغذیه‌ای رایج در جهان به‌ویژه کشورهای در حال توسعه به‌شمار می‌رود. کمبود آهن باعث بروز کم‌خونی، تضعیف سیستم ایمنی، افت تمرکز و عملکرد شناختی مخصوصا در کودکان می‌شود. کمبود روی نیز کاهش رشد و نمو، اختلال عملکرد سیستم ایمنی و در نتیجه افزایش خطر بروز عفونت‌ها و اسهال را به‌دنبال دارد. به‌همین دلیل مکمل یاری با آهن و روی به پیشگیری از عوارض کمبود این دو عنصر حیاتی و حفظ سلامت جامعه کمک می‌کند.

آهن برای بسیاری از فرآیندهای حیاتی بدن از جمله رشد و نمو، عملکرد طبیعی سیستم عصبی- عضلانی و سیستم ایمنی اهمیت دارد. همچنین آهن برای ساخت گلبول‌های قرمز خون و در نتیجه اکسیژن رسانی به سلول‌ها ضروری است. سلول‌های مغزی در همه سنین برای فعالیت‌های خود از آهن استفاده می‌کنند، به‌همین دلیل کودکان دچار کمبود آهن بهره‌ هوشی پایین‌تری داشته و دچار اختلال در عملکردهای شناختی، یادگیری مهارت‌های حسی- حرکتی، تمرکز و حافظه می‌شوند. بر اساس نتایج بررسی‌های انجام شده در کشور ما کمبود آهن و کم‌خونی ناشی از آن در کودکان زیر دو سال شایع است. همانطور که اشاره شد اثرات نامطلوب کم‌خونی در دوران شیرخواری و کودکی می‌تواند غیر قابل جبران باشد. کمبود آهن در کودکان علاوه بر کاهش قدرت ادراک و یادگیری، کاهش رشد طبیعی (قد و وزن) و بی اشتهایی را نیز به دنبال دارد. همچنین در کودکان مبتلا به کم‌خونی فقر آهن میزان ابتلا به بیماری‌های عفونی بیشتر است زیرا سیستم ایمنی آن‌ها قادر به مبارزه موثر با عوامل بیماری‌زا نیست. ضعف، خستگی، بی‌قراری، رنگ‌پریدگی، کمبود نفس، کم‌خونی، افت عملکرد ورزشی، تحصیلی و کاری از دیگر عوارض کمبود آهن هستند.

 

کم‌خونی فقر آهن:
شایع‌ترین نوع کم‌خونی در به علت کمبود آهن در بدن است. مغز استخوان شما برای ساخت هموگلوبین به آهن نیاز دارد. بدون آهن کافی بدن شما نمی‌تواند هموگلوبین موردنیاز برای ساخت گلبول‌های قرمز خون را بسازد. این نوع از کم‌خونی در زنان بارداری که مکمل آهن مصرف نمی‌کنند شایع است. از دست دادن خون، همانند دوره‌های قاعدگی سنگین در زنان، زخمی عمیق، سرطان و مصرف منظم مسکن‌های درد بدون نسخه به‌ویژه آسپرین که می‌تواند باعث التهاب پوشش داخلی معده و خونریزی شود نیز از عوامل ایجاد کم‌خونی ناشی از فقر آهن هستند.

 

کم‌خونی ناشی از کمبود ویتامین‌ها:

در کنار آهن بدن شما برای تولید گلبول‌های قرمز سالم و کافی، به فولات و ویتامین  B-12نیز دارد. یک رژیم غذایی بدون این ریز مغذی‌ها تولید گلبول‌های قرمز خون را کاهش می‌دهد. همچنین بعضی افراد با اینکه  B-12کافی مصرف می‌کنند اما نمی‌تواند آن را به خوبی جذب کنند و همین عامل منجر به بروز کم‌خونی می‌شود.

 

خستگی شدید:

خستگی و ضعف ناشی از کم‌خونی ممکن است آنقدری شدید باشد که از پس انجام کارهایتان به طور کامل برنیایید.

 

عوارض بارداری:

در زنان بارداری که به کم‌خونی ناشی از کمبود فولات مبتلا هستند احتمال بیشتری برای تولد نوزاد نارس وجود دارد.

 

مشکلات قلبی:

کم‌خونی منجر به ضربان قلب نامنظم و یا سریع می‌شود. وقتی که شما کم خون هستید قلبتان باید خون بیشتری را پمپ کند تا کمبود اکسیژن ایجاد شده در خون را جبران کند که در طولانی مدت منجر به بزرگ شدن و یا نارسایی قلب می‌شود.

کم‌خونی به شرایطی گفته می‌شود که در آن سطح هموگلوین خون به پایین‌تر از مقادیر نرمال افت می‌کند. وقتی غلظت هموگلوبین کم می‌شود توانایی خون برای حمل اکسیژن کاهش می‌یابد و خستگی، کاهش توانایی فعالیت بدنی، کوتاه شدن تنفس و … را به همراه دارد.

 

چه گروه‌هایی نسبت به کم‌خونی آسیب‌پذیرتراند؟

• نوزادان و کودکان زیر ۵ سال
• نوجوانان و زنان در سنین باروری (باردار و غیر باردار)
• افراد بالای ۶۵ سال

احساس ضعف، خستگی، افسردگی و کمبود انرژی در بدن با افت عملکرد جسمی و کاهش توانایی‌ ذهنی همراه هستند و به‌دلایل متفاوتی ایجاد می‌شوند. از جمله این دلایل می‌توان به کمبود برخی ریز مغذی‌ها مانند کمبود منیزیم، آهن و ویتامین‌های B اشاره کرد. کمبود این ریز مغذی‌ها عوارضی همچون گرفتگی‌ عضلانی، کم‌خونی، افسردگی و کاهش انرژی را به‌دنبال دارد.

آهن برای بسیاری از فرآیندهای حیاتی بدن از جمله رشد و نمو، عملکرد طبیعی سیستم عصبی-عضلانی و سیستم ایمنی اهمیت دارد. در بدن شما آهن بخشی از هموگلوبین و میوگلوبین را تشکیل می‌دهد. هموگلوبین اکسیژن را درون خون حمل کرده و آن را به بافت‌ها و اندام‌ها می‌رساند. میوگلوبین نیز کمک می‌کند تا سلول‌های عضلانی اکسیژن را درون خود ذخیره کنند تا عضلات عملکرد مناسبی داشته باشند.

مواردی همچون از‌دست‌دادن خون، بارداری و کمبود آهن در رژیم غذایی باعث می‌شود که ذخایر آهن کم شده و فرد مبتلا به کم‌خونی شود. ضعف، خستگی، بی‌قراری، رنگ‌پریدگی، کمبود نفس، افت عملکرد ورزشی، تحصیلی و کاری و در نهایت کم‌خونی از عوارض کمبود آهن هستند.

زنان به دلیل خونریزی‌های ماهیانه در معرض خطر بالایی برای کم‌خونی فقر آهن قرار دارند.

منیزیم از ضروری‌ترین مواد معدنی است که در فعالیت بیش از ۳۰۰ نوع آنزیم در بدن دخالت دارد. این عنصر در واکنش‌های بیوشیمیایی بسیاری از جمله ساخت پروتئین‌ها، عملکرد عضلات و اعصاب، کنترل قند و تنظیم فشار خون در بدن نقش ایفا می‌کند. منیزیم برای تولید انرژی نیز مورد نیاز بوده و در بهبود ساختار استخوان، سنتز DNA و RNA مشارکت می‌کند.

کمک به رفع اسپاسم و گرفتگی عضلات و همچنین بهبود انتقال پیام‌های عصبی از جمله عملکردهای منیزیم در بدن است. در بسیاری از موارد گرفتگی‌های عضلانی به ویژه در سالمندان، زنان باردار و ورزشکاران به دلیل کمبود منیزیم ایجاد می‌شود و مصرف منیزیم کافی می‌تواند به رفع گرفتگی‌های عضلانی در این افراد کمک نماید. همچنین این عنصر، ضمن کمک به افزایش جذب کلسیم در بدن، در تشکیل استخوان‌ها نیز نقش موثری ایفا می‌کند.

مطالعات متعددی تاثیرات مثبت منیزیم را در کاهش تعداد حملات میگرن و تسکین علائم سندرم پیش از قاعدگی (PMS) نشان داده‌اند. محققان معتقدند در بسیاری از زنان مبتلا به سندروم پیش از قاعدگی منیزیم خون پایین‌تر از حد نرمال است و دریافت منیزیم کافی از مواد مغذی و مکمل‌های غذایی می‌تواند باعث بهبود نشانه ‌های PMS شود.

همانطور که اشاره شد تخلیه منیزیم در افراد مبتلا به سردردهای میگرنی نیز دیده می‌شود. مصرف مکمل منیزیم در بهبود سردردهای میگرنی در برخی افراد و افزایش فاصله حملات میگرن مفید است.

همچنین به‌دلیل نقش منیزیم در سیستم عصبی، کمبود این عنصر در بدن اختلالاتی همچون بی‌خوابی، افسردگی و اضطراب را به‌همراه دارد. به‌همین دلیل دریافت منیزیم کافی به ایجاد احساس آرامش و تنظیم خواب کمک می‌نماید.

ویتامین B6 در بسیاری از عملکردهای بدن نقش دارد و به عبارتی یک ویتامین “همه کاره” محسوب می‌شود. بدن برای عملکرد بیش از یکصد آنزیم درگیر در متابولیسم به‌ویژه متابولیسم پروتئین‌ها، رشد و نمو و ساخت نوروترانسمیترها به ویتامین B6 نیاز دارد. این ویتامین محلول در آب در حفظ عملکرد عصبی و شناختی نقش داشته و در خون‌سازی نیز مشارکت می‌کند، به‌طوری‌که کمبود B6 باعث خستگی، کم‌خونی و اختلالات خلق‌وخو می‌شود و مصرف مکمل آن به بهبود این علائم کمک می‌کند.

B6 یکی از ویتامین‌هایی است که کمبود آن عوارض سندروم پیش از قاعدگی را تشدید می‌کند. نتایج یک مطالعه در سال ۲۰۱۰ نشان داد که ترکیبی از مکمل منیزیم و ویتامین B6 افسردگی، اضطراب، بیخوابی و درد پستان‌ها را در این افراد کاهش می‌دهد.

 

 

آهن نقش مهمی در بسیاری از فرآیندهای حیاتی بدن از جمله اکسیژن رسانی به سلول‌ها، حفظ عملکرد مغزی و سیستم ایمنی ایفا می‌کند. افزایش قابل ملاحظه حجم خون مادر در دوران بارداری نیاز به آهن را افزایش می‌دهد. مصرف ناکافی این ماده معدنی در بارداری منجر به تولید کم هموگلوبین و درنتیجه اکسیژن رسانی ناقص به رحم، جفت و جنین می‌شود، در نتیجه زایمان زودرس، عقب ماندگی رشد جنین، تولد نوزاد کم وزن و افت سلامت نوزاد را به‌دنبال دارد.

یکی از ترکیبات اصلی در روند تقسیم سلولی، رشد و تکامل سلول‌های بدن و تشکیل گلبول‌های قرمز خون به‌شمار می‌رود. میزان نیاز به فولیک اسید در دوران بارداری می‌یابد و نقش مهمی در تشکیل لوله عصبی جنین ایفا می‌کند. کمبود آن در مادر باردار، با افزایش وقوع ناهنجاری‌های مادرزادی شامل نقص لوله عصبی و شکاف کام و لب‌ها همراه است. به‌همین دلیل دریافت کافی آهن در بارداری ضروری می‌باشد.

همچنین دریافت میزان کافی ید در دوران بارداری برای رشد مغزی جنین ضروری بوده و با ضریب هوشی بالاتر جنین همراه است. کمبود خفیف‌ ید، باعث ایجاد نقص توجه در نوزاد می‌شود و کمبود شدیدتر، سقط جنین، زایمان زودرس، تولد نوزاد مرده، اختلال در رشد مغزی جنین، تولد نوزاد با عقب ماندگی ذهنی و جسمی را به‌دنبال دارد. ویتامین C یک ویتامین ضروری جهت تقویت سیستم ایمنی است و باعث افزایش جذب آهن نیز می‌شود. ویتامین‌های گروه B (B1، B2، B6 و B12) این ویتامین‌ها جهت ساخت طبیعی گلبول‌های سفید و قرمز، تامین انرژی، تقسیم سلولی و حفظ سلامت سیستم عصبی نقش بسیار مهمی را ایفا می‌کنند.

 

منبع:

Maternal Diet and Nutrient Requirements in Pregnancy and Breastfeeding. An Italian Consensus Document