اگر بارداری و شیردهی را دوره‌ای شگفت انگیز در زندگی زنان توصیف کنیم اغراق نکرده‌ایم. تولد و مراقبت از نوزاد نیازمند توجه ویژه ایست، زنان از نظر جسمی و روانی دچار تغییرات عمده‌ای می‌شوند تا رشد و نمو جنین و پس از آن نوزاد به بهترین شکل صورت بگیرد و در عین حال سلامت مادر نیز حفظ شود. از آنجاییکه رشد جنین منحصرا به انتقال مواد مغذی از مادر وابسته است و راه دیگری جهت برآورده کردن نیازهای جنین وجود ندارد تغذیه مناسب در دوران بارداری از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است. پس از زایمان نیز نوزاد تا ۶ ماهگی تنها از شیر مادر تغذیه می‌کند، تغذیه مادر اثرات مستقیمی بر کیفیت شیر و درنتیجه رشد و نمو کودک دارد.
این دوره زمانی در انسان که منجر به آفرینش یک نوع بشر می‌گردد، پایه گذار سلامت نسل‌های آینده است، چراکه کیفیت و کمیت تغذیه داخل رحمی در رشد تخم، جنین و پس از آن تغذیه نوزاد، بر بروز بسیاری از بیماری‌های دوران بزرگسالی تاثیر می‌گذارد. این در حالی‌ست که تحقیقات نشان می‌دهد بسیاری از زنان باردار و شیرده دریافت غذایی‌شان کمتر از حد بهینه است. به علاوه تغییرات ایجاد شده در این دوران سطح استرس اکسیداتیو را در بدن مادر افزایش می‌دهد و ممکن است مادران دچار مشکلاتی همچون خستگی، ریزش مو، تضعیف استخوان‌ها و… شوند. زنانی که مراقبت بیشتری در دوران بارداری و شیردهی انجام میدهند احتمال بیشتری برای داشتن یک بارداری بهتر و تولد نوزاد سالم‌تر دارند. به‌همین دلیل یک رژیم غذایی سالم و متنوع، انجام ورزش‌های سبک مانند پیاده‌روی، دوری از استرس و حفظ آرامش به همه مادران توصیه می‌شود. مصرف مکمل‌های مخصوص این دوران نیز به تامین نیاز مادر و درنتیجه کودک نه تنها کمک می‌کند بلکه در برخی موارد ضروری نیز هست.
زنان باردار و شیرده نسبت به سایر افراد نیاز بیشتری به ویتامین‌ها و مواد معدنی دارند، همچنین از آنجاییکه تحت تاثیر استرس اکسیداتیو بیشتری هستند مصرف ترکیبات آنتی اکسیدانی اثرات مفیدی بر سلامت آن‌ها دارد. این مکمل‌ها در واقع مولتی ویتامین‌هایی کامل به همراه ترکیباتی گیاهی هستند که با توجه به نیاز هر دوره طراحی شده‌اند. ابتدا به مرور ویژگی‌های مشترک این ۳ مکمل می‌پردازیم و در انتها ویژگی‌های خاص هر یک را که متناسب با دوره زمانی مربوطه هستند شرح خواهیم داد:
حتما درباره اهمیت حفظ سلامت استخوانی در دوران بارداری و پس از آن نیز مطالب زیادی شنیده‌اید. شما برای حفظ تراکم استخوانی‌تان باید مواد مغذی موردنیاز را به اندازه کافی دریافت کنید. کلسیم یک ماده معدنی حیاتی برای رشد استخوان‌ها و دندان‌های جنین است. علاوه بر کلسیم، منیزیم، منگنز، مس و روی مینرال‌هایی هستند که برای رشد و حفظ توده استخوانی و پیشگیری از پوکی استخوان ضروری هستند. روی نیز در تقویت عملکرد سیستم ایمنی، ساخت پروتئین و DNA و تقسیم سلولی نقش مهمی دارد. به علاوه باعث حفظ سلامت پوست، مو و ناخن و جلوگیری از ریزش موها می‌شود. سلنیوم در بدن نقش‌های آنتی اکسیدانی داشته و از سلول‌ها در برابر استرس‌های اکسیداتیو محافظت می‌کند.
احتمالا ضرورت مصرف تمامی مینرال‌های ذکر شده را درک خواهید کرد، اما ممکن است این سوال برایتان پیش بیاید که مصرف ید در این دوران چه اهمیتی دارد؟ دریافت میزان کافی ید در دوران بارداری با ضریب هوشی بالاتر جنین همراه است و در موارد خفیف کمبود ید، نقص توجه را به دنبال دارد. در موارد شدیدتر، کمبود ید در دوران بارداری سبب سقط جنین، زایمان زودرس، تولد نوزاد مرده، اختلال در رشد مغزی جنین، تولد نوزاد با عقب ماندگی ذهنی و جسمی می‌شود.
افزایش قابل ملاحظه حجم خون مادر در طول بارداری نیاز به آهن را افزایش می‌دهد و در نتیجه زنان باردار بیشتر مستعد کم‌خونی هستند. آهن برای بسیاری از فرآیندهای حیاتی بدن از جمله ساخت گلبول‌های قرمز خون، اکسیژن رسانی به سلول‌ها، عملکردهای شناختی و ایمنی ضروری است. همچنین کمبود آهن در دوران بارداری، زایمان زودرس، عقب ماندگی رشد جنین، تولد نوزاد کم وزن و سلامت پایین نوزاد را به دنبال دارد.
ویتامین D باعث افزایش جذب کلسیم و کاهش دفع آن شده و از همین راه کلسیم مورد نیاز را برای بدن حفظ می‌کند. از آنجاییکه امروزه کمبود این ویتامین شایع است مصرف مکمل‌های آن ضروری می‌باشد. همه بزرگسالان از جمله زنان باردار و شیرده به حداقل ۱۰ microgram (400 IU) ویتامین D به صورت روزانه نیاز دارند. مقادیر کافی از ویتامین D و ویتامین K برای استخوان‌سازی ضروری‌اند. ویتامین E ویتامینی با خاصیت آنتی‌اکسیدانی است که با پاکسازی رادیکال‌های آزاد، از بدن محافظت کرده و باعث تقویت عملکرد سیستم ایمنی می‌شود. ویتامین A نیز از دیگر ویتامین‌های محلول در چربی است که در تنظیم بینایی و سیستم ایمنی نقش مهمی دارد. اما نکته مهم این است که مقادیر بالای ویتامین A برای رشد جنین سمی است و باعث ناهنجاری‌های جمجمه‌ای، سیستم اعصاب مرکزی، و قلبی عروقی می‌شود. توصیه می‌شود زنان باردار از مصرف مکمل‌های حاوی این ویتامین بپرهیزند، به‌همین دلیل پرینامکس بارداری حاوی ویتامین A نیست. درحالیکه پرینامکس نیومام و شیردهی مقادیر مناسبی از این ویتامین را برای مادران پس از زایمان و دوران شیردهی دارند.
ویتامین‌های گروه B در متابولیسم قندها، چربی‌ها و پروتئین‌ها و تولید انرژی نقش اساسی دارند. کمبود این گروه از ویتامین‌ها با خستگی، کاهش وزن، ضعف و بی حالی همراه است. از جمله این ویتامین‌ها فولیک اسید (ویتامین B9) است که که کفایت آن در دوران بارداری اهمیت ویژه‌ای دارد. برطبق توصیه‌های جهانی همه زنان باردار و همچنین آن‌هایی که قصد بارداری دارند باید روزانه ۴۰۰ microgram فولیک اسید دریافت کنند. مصرف مکمل‌های فولیک اسید باید حداقل از ۱-۳ ماه قبل از بارداری شروع شود و در حین بارداری نیز ادامه یابد تا از نقص لوله عصبی (NTD) در جنین جلوگیری کند. همچنین فولیک اسید به‌همراه ویتامین B12 در سنتز DNA، تقسیم طبیعی سلول و ساخت گلبول‌های قرمز نقش دارد، به‌همین دلیل کمبود این دو ویتامین باعث ایجاد کم‌خونی مگالوبلاستیک می‌شود. ویتامین C نیز یک ویتامین آنتی اکسیدانی است که باعث تقویت سیستم ایمنی و حفظ سلامت پوست و مو می‌شود. این ویتامین جذب روی و آهن را افزایش می‌دهد.
