ویتامین B12 یکی از ویتامین‌های محلول در آب است که در بدن وظایف مهمی از جمله ساخت DNA، تنظیم متابولیسم و حفظ و نگهداری سلول‌های عصبی و خونی بر عهده دارد.
غذاهای حیوانی مانند انواع گوشت‌ها، تخم‌مرغ و لبنیات سرشار از B12 هستند. این ویتامین در بسیاری از مکمل‌های مولتی ویتامینی و یا به‌صورت تک دوز نیز وجود دارد.
هیدروکلریک اسید و فاکتور داخلی معده در جذب ویتامین B12 نقش مهمی ایفا می‌کنند. به‌همین دلیل در افرادی که فاکتور داخلی و یا اسید معده‌شان به اندازه کافی تولید نمی‌شود علائم کمبود B12 ظاهر خواهد شد.
کمبود ویتامین B12 چه پیامدهایی برای سلامتی ما دارد؟
کمبود انرژی: به‌علت نقش ویتامین B12 در متابولیسم انرژی، کمبود این ویتامین باعث ضعف، خستگی، بی‌اشتهایی، کاهش وزن، یبوست و افت عملکرد ورزشی می‌شود.
کم‌خونی مگالوبالاستیک: کمبود B12 تقسیم سلولی و ساخت DNA را به‌ویژه در سلول‌های با سرعت تکثیر بالا در مغز استخوان تحت تاثیر قرار می‌دهد. به‌همین دلیل در این بیماران تولید گلبول‌های قرمز مختل شده و دچار کم‌خونی مگالوبلاستیک می‌شوند. در کم‌خونی مگالوبلاستیک تعداد گلبول‌های قرمز کمتر اما اندازه‌شان بزرگتر از حد نرمال است.
بیماری‌های قلبی: ویتامین B12 همراه با فولیک‌اسید و ویتامین B6 در متابولیسم هموسیستئین نقش دارد، هموسیستئین ترکیبی است که باعث افزایش خطر حمله‌های قلبی و سکته مغزی می‌شود. کمبود B12، افزایش سطح هموسیستئین خون و درنتیجه بروز بیماری‌های قلبی-عروقی را به‌همراه دارد.
اختلالات عصبی: کمبود این ویتامین ممکن است به سیستم عصبی نیز آسیب برساند، حتی در افرادی که کم‌خونی ندارند. در موراد شدید کمبود B12، مشکلات عصبی همچون بی‌حسی و مور مور شدن دست‌ها و پاها، عدم تعادل، افسردگی، گیجی، زوال عقل، آلزایمر و احساس درد در دهان و زبان اتفاق میفتد. متاسفانه بعضی از عوارض عصبی ناشی از کمبود B12 برگشت‌ناپذیر اند، به‌همین دلیل تشخیص و درمان هرچه سریعتر آن ضروری است. ممکن است تجمع هموسیستئین در خون علت بروز آلزایمر و زوال عقل در کمبود B12 باشد.
کمبود ویتامین B12 در نوزادان، نارسایی رشد، مشکلات حرکتی و کم‌خونی مگالوبلاستیک را به‌دنبال دارد.
افرادی که ممکن است ویتامین B12 کافی دریافت نکنند یا در جذب آن مشکل داشته باشند:
بسیاری از سالمندان، در معده‌شان هیدروکلریک اسید کافی برای جذب B12 موجود در غذاها ندارند. به‌همین دلیل افراد بالای ۵۰ سال باید ویتامین B12 بیشتری از طریق غذاهای غنی‌شده و یا مکمل‌ها دریافت کنند، چرا که در بسیاری از موارد بدن آن‌ها نمی‌تواند این ویتامین را به اندازه کافی جذب کند.
افرادی که به هر دلیلی اسید معده‌شان کم است. (هیپوکلریدریا/ آکلریدریا)
افرادی که به اندازه کافی فاکتور داخلی معده برای جذب ویتامین B12 را تولید نمی‌کنند، به‌دلیل کمبود این ویتامین دچار کم‌خونی پرنیشیوز (کشنده) می‌شوند.
افرادی که جراحی‌های معدی-روده‌ای همچون جراحی‌های کاهش وزن انجام داده‌اند و یا افرادی که اختلالات گوارشی مانند بیماری کرون یا سلیاک دارند، B12 کمتری جذب می‌کنند.
منبع ویتامین B12 غذاهای حیوانی است و غذاهای گیاهی این ویتامین را ندارند. به‌همین دلیل افرادی که رژیم‌های غذایی بر پایه گیاهخواری است دچار کمبود B12 می‌شوند. فرزندان مادران باردار و یا شیردهی که گیاهخوار هستند نیز ممکن است کمبود B12 داشته باشند. همه موارد ذکر شده خطر کمبود ویتامین B12 را افزایش می‌دهد.
داروهای می‌توانند جذب B12 را در بدن کاهش دهند و بهتر است با فاصله زمانی از این مکمل مصرف شوند:
کلرامفنیکل (نوعی آنتی بیوتیک)
داروهای مهارکننده پمپ پروتون از جمله امپرازول و لانزوپرازول و همچنین داروهای رانیتیدین، فاموتیدین و سیمتیدین که برای کاهش اسید معده و درمان زخم‌های معده مورد استفاده قرار می‌گیرند.
متفورمین
